Helena Kapełuś

---

Życiorys

Helena Kapełuś rozpoczęła swoją edukację w trudnych czasach, uczestnicząc w edukacji alternatywnej w rodzinnym mieście, a następnie kontynuując naukę w Liceum Ogólnokształcącym im. Stefana Żeromskiego w Żyrardowie, które ukończyła w roku 1945. Po zakończeniu liceum, w latach 1945–1950, studiowała filologię polską na Uniwersytecie Warszawskim, gdzie napisała swoją pracę magisterską pod przewodnictwem profesora Juliana Krzyżanowskiego.

Podczas studiowania, w 1948 roku, podjęła pracę w bibliotece Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. W 1951 roku przeniosła się do Biblioteki Narodowej, w której pracowała do roku 1963. Następnie uzyskała angaż w Pracowni Literatury Ludowej Instytutu Badań Literackich, z którą była związana do końca swojej kariery zawodowej, obejmując stanowisko kierownika od 1967 roku.

W międzyczasie w 1970 roku zaczęła wykładać folklorystykę na Uniwersytecie Warszawskim, prowadząc zajęcia aż do 1983 roku. Doktorat obroniła na tej samej uczelni w 1962 roku, a promotorem jej pracy był wspomniany prof. Julian Krzyżanowski. W 1983 roku uzyskała stopień doktora habilitowanego w Instytucie Badań Literackich, a tytuł profesora otrzymała w 1994 roku.

Tematyka badawcza

Helena Kapełuś w swoich badaniach folklorystycznych skupiła się przede wszystkim na bajkoznawstwie, ale jej zainteresowania wykraczały także poza tę dziedzinę. Analizowała istotne wątki ludowe, które pojawiały się w twórczości polskich autorów na przestrzeni wieków, od epoki Renesansu aż po XX wiek. W tym kontekście prowadziła również gruntowne studia nad historią folklorystyki, co wzbogaciło naszą wiedzę o tradycjach i kulturze ludowej.

W dziedzinie historii literatury, która w zasadzie nie była bezpośrednio związana z etnografią, Kapełuś zrealizowała swoją kluczową pracę – monografię poświęconą renesansowemu poecie Stanisławowi Klerykowi, opublikowaną w 1962 roku. Oprócz tego, w tym samym roku, ukazała się jej publikacja dotycząca krakowskiego drukarza z przełomu XV/XVI wieku, Jana Hallera.

Publikacje

Helena Kapełuś była niezwykle płodną autorką, która stworzyła lub współtworzyła ponad 60 publikacji, pozostawiając znaczący ślad w dziedzinie folklorystyki i literatury. Jej prace obejmują szeroki wachlarz tematów i form.

• Kapełuś H., Krzyżanowski J., 1957: Sto baśni ludowych. Publikacja wydana przez Państwowy Instytut Wydawniczy, która ukazała się również w rodzimych językach w Bułgarii (1961), na Węgrzech (1962) oraz w Niemczech (1987),
• Słownik folkloru polskiego (red. Krzyżanowski J., 1965) – Kapełuś była autorką około 80 haseł,
• Kapełuś H., Krzyżanowski J., 1970: Dzieje folklorystyki polskiej 1800-1863. Epoka przedkolbergowska, Wyd. Ossolineum, Wrocław,
• Kapełuś H., Krzyżanowski J., 1982: Dzieje folklorystyki polskiej 1864–1918. PWN i IBL PAN,
• Kapełuś H., 1991: O turze złotorogim. Szkice kolędowe, Instytut Badań Literackich PAN, Warszawa.

Oprócz samodzielnych publikacji, Kapełuś uczestniczyła w redakcji wielu ważnych wydań naukowych, w tym:

• Mikołaj Rej: Wizerunek własny żywota człowieka poczciwego (red. z Władysławem Kuraszkiewiczem), wydanie z 1971 roku w: Dzieła wszystkie Mikołaja Reja, tom 7. Biblioteka Pisarzy Polskich, ser. B, nr 17,
• Krzyżanowski J., 1962, 1963: Polska bajka ludowa w układzie systematycznym, tom 1 i 2. Wydanie II, Ossolineum, Wrocław,
• Krzyżanowski J., 1980: W świecie bajki ludowej. Państwowy Instytut Wydawniczy.

Prace Kapełuś stanowią cenny wkład w badania nad polskim folklorem, a jej publikacje są wciąż szeroko cytowane oraz konsultowane przez badaczy z tego obszaru.

Nagrody i upamiętnienie

Helena Kapełuś była wybitną postacią, której działalność została dostrzegona i doceniona przez liczne instytucje oraz środowiska naukowe.

• nagroda Polskiej Akademii Nauk im. Aleksandra Brücknera, przyznana w 1965 roku,
• nagroda zespołowa im. Zygmunta Glogera, otrzymana w 1984 roku,
• książka „Fascynacje folklorystyczne. Księga poświęcona pamięci Heleny Kapełuś”, redagowana przez M. Kapełuś oraz A. Engelking, wydana przez Agade w Warszawie w 2002 roku.

---

Oceń: Helena Kapełuś

---