Kościół Matki Bożej Pocieszenia w Żyrardowie

---

Historia

Historia Kościoła Matki Bożej Pocieszenia w Żyrardowie sięga końca XIX wieku, kiedy to w 1898 roku utworzono parafię katolicką. W tym samym czasie powołano Komitet Budowy Kościoła Parafialnego, na czele którego stał Kazimierz Sobański z Guzowa. Już w maju 1898 roku po erygowaniu parafii, Karol Dittrich jr. zadeklarował wsparcie finansowe w wysokości 50 000 rubli. Co więcej, w liście do proboszcza ks. Władysława Żaboklickiego z dnia 25 marca 1899 roku, poinformował o przekazaniu dodatkowych 45 000 rubli, które ofiarował w imieniu swoim oraz rodziny.

Sam proces budowy nabrał tempa również dzięki darowi od Zarządu Towarzystwa Akcyjnego Zakładów Żyrardowskich, który ofiarował ponad 3 000 000 sztuk cegieł z cegielni w Radziejowicach. Cegły te, wypalane w różnych kształtach, dostarczano na plac budowy w cenie 12,5 rubla za 1000 sztuk, przez okres dwóch lat.

Kościół został wzniesiony w latach 1900–1903 w stylu neogotyckim, zgodnie z projektem Józefa Piusa Dziekońskiego, na placu ofiarowanym przez hrabiego Feliksa Sobańskiego. Kubatura tej majestatycznej budowli wynosi 12 870 m, a jej imponujące wieże, sięgające ponad 70 metrów wysokości, wciąż dominują nad panoramą miasta.

Architektura

Styl architektoniczny kościoła Matki Bożej Pocieszenia w Żyrardowie bywa czasami określany jako gotyk nadwiślański, co jednak może być mylące. Główne argumenty przemawiające za takim określeniem dotyczą jedynie kontrastu między nagim lica ścian a fragmentami pokrytymi tynkiem. Inne cechy konstrukcyjne, takie jak stopień skomplikowania bryły czy bogactwo profili użytych w dekoracji elewacji, zwłaszcza na fasadzie zachodniej, raczej nie korespondują z typowymi wytycznymi gotyku nadwiślańskiego, który w obszarze Mazowsza bywał szczególnie prosty.

W kościele można dostrzec liczne elementy kamieniarskie, takie jak wimpergi, balustrady czy pinakle, których skomplikowana rzeźba przypomina te z innych, znanych świątyń, jak na przykład Katedra Mariacka w Krakowie. Powszechnie uznaje się, że na wzór architektoniczny kościoła żyrardowskiego wpłynęła Katedra Kolońska, mimo że podobieństwo ogranicza się głównie do ogólnego schematu dwuwieżowej bazyliki z transeptem, charakterystycznego dla budownictwa gotyckiego we Francji.

Fasada kościoła w Żyrardowie odzwierciedla układ fasady Katedry Wotywnej w Wiedniu, lecz różni się materiałem, w którym zbudowano kościół – w tym przypadku jest to cegła. W Wiedniu zastosowano bardziej wyszukane dekoracje oraz kolorowe dachówki, co nadaje unikatowy wygląd budowli. Kościół Matki Bożej Pocieszenia należy do serii znaczących neogotyckich świątyń zaprojektowanych przez architekta Józefa Piusa Dziekońskiego. Należy do nich również wiele innych kościołów w miastach dawnego zaboru rosyjskiego, takich jak Białystok, Warszawa czy Radom.

Warto zauważyć, że Kościół św. Floriana w Warszawie, zniszczony w czasie II wojny światowej, był przez wiele lat uważany za jedno z największych osiągnięć Dziekońskiego. Kościoły w Pradze i Żyrardowie dzieli podobny poziom dekoracyjności, jednak po odbudowie Kościoła św. Floriana, jego pierwotny kształt został bezpowrotnie utracony, co czyni świątynię w Żyrardowie najbardziej efektowną spośród projektów tego architekta.

Wnętrze

Wnętrze kościoła zdobią trzy monumentalne ołtarze. Główny ołtarz, znajdujący się w prezbiterium, został stworzony w latach 1929-1931 przez Wincentego Bogaczyka i charakteryzuje się bogatą dekoracją rzeźbiarską, w której nawiązano do gotyckiej formy dwuwieżowej fasady. Od 1903 roku w nasadzie ołtarza przechowywane są relikwie świętych Wiktorii i Romana.

W ramionach transeptu znajdują się dwa ogromne ołtarze wykonane z stiuku, bogato zdobione stylami neogotyckim i neobarokowym, poświęcone św. Józefowi oraz św. Franciszkowi Serafickiemu. W Kaplicy Matki Boskiej Częstochowskiej można zobaczyć ołtarz zaprojektowany przez Feliksa Koneckiego, utrzymany w stylu neogotyckim.

W świątyni uwagę przyciągają także cenne secesyjne witraże, których autorstwo często przypisuje się Mehofferowi, jednak w rzeczywistości to Jan Kanty Gumowski był odpowiedzialny za rysunek i kolorystykę. Realizacja pochodzi z Pracowni Witraży Artystycznych F. Białkowskiego. Dopełnieniem wnętrza jest wielki żyrandol umiejscowiony na skrzyżowaniu nawy głównej i transeptu oraz neogotyckie konfesjonały osadzone w specjalnych niszach.

Na ścianach kościoła dostrzec można również piękne stacje drogi krzyżowej z 1909 roku oraz zabytkowe organy wykonane w 1911 roku przez braci Rieger, które zostały ufundowane przez Karola Dittricha Jr. W apsydzie umieszczono dwa duże witraże, stworzonych przez Feliksa Koneckiego w 1935 roku, przedstawiające Maryję z Dzieciątkiem oraz Serce Chrystusowe, charakteryzujące się intensywną kolorystyką.

Maswerki

Kościół wyróżnia się także unikalnym zespołem maswerków, które naśladują wzory od wczesnogotyckich po te dojrzałe. Maswerki wokół witraży w naw bocznych mają ceglaną konstrukcję i wzorują się na stylu gotyckim, znanym głównie z francuskich świątyń z XII wieku. Wyjątkowe maswerki w dużych oknach transeptu pokazują bardziej złożone podziały, podobnie jak te w prezbiterium.

Maswerki fasady zachodniej oraz dolnych części wież także łączą cechy francuskiego gotyku XIII stulecia. Dzięki większej reprezentacyjności, zostały wykute w kamieniu, a ich forma nabrała zróżnicowanych profili. Te detale sprawiają, że architektura kościoła w Żyrardowie jest unikatową interpretacją gotyku, podkreślając jego wyjątkowe i monumentalne cechy.

---

Oceń: Kościół Matki Bożej Pocieszenia w Żyrardowie

---