Józef Żmigrodzki

---

Życiorys

W 1920 roku, Józef Żmigrodzki rozpoczął swoją edukację na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Warszawskiego. Był aktywnym członkiem Związku Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej oraz współpracownikiem pisma „Nurt”. Po kilku latach, w 1932, obronił pracę doktorską z zakresu filozofii. Jego kariera zawodowa obejmowała nauczanie języka polskiego oraz historii w szkołach średnich, a także współpracę z tygodnikiem Niepodległość.

W obliczu wybuchu II wojny światowej, Żmigrodzki został zmobilizowany i brał udział w wojnie obronnej w 1939 roku. Uczestniczył w kampanii francuskiej w 1940 roku, służąc w 2 pułku grenadierów wielkopolskich. Na stanowisku aspiranta pełnił funkcję zastępcy dowódcy plutonu w 1. kompanii I batalionu, za co został odznaczony Krzyżem Walecznych oraz francuskim Krzyżem Wojennym.

Po wojnie, do 1943 roku przebywał we Francji, gdzie pracował jako nauczyciel w polskim liceum w Villard-de-Lans. Angażował się również w działalność ruchu oporu, w ramach Polskiej Organizacji Walki o Niepodległość. W tym samym roku, poprzez Hiszpanię, udał się do Wielkiej Brytanii, gdzie związał się z prasą związaną z Polską Partią Socjalistyczną. W latach 1946–1947 pełnił rolę redaktora naczelnego miesięcznika „Przed świtem”, a następnie pracował jako nauczyciel oraz urzędnik w Komitecie dla Spraw Oświaty Polaków w Wielkiej Brytanii.

W 1953 roku wyjechał do Kanady, gdzie został nauczycielem w szkołach dla Indian. Po powrocie do Wielkiej Brytanii w 1964 roku, stał się autorem pierwszego tomu wydawnictwa źródłowego „Armia Krajowa w dokumentach 1939-1945” dotyczącego okresu od września 1939 do czerwca 1941 (wydanego w 1970 roku). Pracował również nad monografią Towarzystwa Demokratycznego Polskiego, która, mimo że nie została ukończona, znalazła swoje miejsce w publikacji z 1983 roku.

Od 1966 roku Żmigrodzki był członkiem Polskiego Towarzystwa Naukowego Oświaty (PTNO). Zasiadał również jako sekretarz Komisji Historyczno-Filologicznej PTNO w latach 1965–1971 oraz był częścią zarządu tej organizacji w latach 1969–1975. Jego zaangażowanie w Polską Partię Socjalistyczną na emigracji datuje się na czas po rozłamie z grupą Adama Ciołkosza. Po powrocie z Kanady, uczestniczył aktywnie w działaniach partii, wspólnie z Ciołkoszem wydając w latach 1966-1970 trzy numery pisma „Lewy nurt”. Od 1966 roku pełnił funkcję członka Rady Jedności Narodowej, a w latach 1973–1978 był częścią V Rady Narodowej RP.

W czasie swojej kariery, Żmigrodzki piastował także ważne stanowiska w strukturach PPS, wchodząc w skład Centralnego Komitetu i Rady Naczelnej w latach 1972-1978. Po rezygnacji Wacława Zagórskiego, został wybrany na p.o. przewodniczącego CK, zrezygnował z tej funkcji w lutym 1979 roku. W latach 1970-1976 był redaktorem naczelnym pisma „Zew. Kwartalnik socjalistyczny”. Obecnie spoczywa na cmentarzu Gunnersbury.

Wybrane publikacje

Oto zestawienie wybranych publikacji autorstwa Józefa Żmigrodzkiego, które przybliża jego wkład w historię oraz literaturę:

• Województwo kaliskie w walce roku 1863 i 1864: broszura przeznaczona dla młodzieży kaliskich szkół średnich, Kalisz 1936,
• Armia Krajowa w dokumentach 1939-1945, kom. red. Tadeusz Pełczyński, przygotował do druku Józef Żmigrodzki, Londyn 1970- (pierwsze wydanie krajowe – Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich 1990),
• Adam Ciołkosz. Polityk, pisarz, historyk socjalizmu, pod red. Józefa Żmigrodzkiego, Londyn: Wydawnictwo Komitetu Uczczenia 70-lecia Urodzin Adama Ciołkosza 1972,
• Towarzystwo Demokratyczne Polskie, t. 1A: (1832-1835), t. 2B: (1836-1837), Londyn 1983,
• Listy egzotyczne z Kanady, London: Polish Cultural Foundation 1986.

---

Oceń: Józef Żmigrodzki

---