Albert Breyer

---

Życiorys

Albert Breyer, według dostępnych rosyjskich dokumentów, przyszedł na świat 21 grudnia 1888 roku. Swoją edukację rozpoczął w szkole podstawowej w Żyrardowie, gdzie zainicjował swoją podróż edukacyjną. W 1905 roku ukończył szkołę handlową Henryka Zirklera z siedzibą w Łodzi. W kolejnym roku, zdobijając odpowiednie kwalifikacje, zdał egzamin, który uprawniał go do nauczania w szkołach podstawowych. Jego kariera nauczycielska nabrała tempa, gdy rozpoczął pracę w podłódzkich wsiach.

W latach 1906–1908 Breyer pracował jako nauczyciel w prywatnej szkole w Koluszkach, a następnie w latach 1909–1910 kontynuował swoją pracę w prywatnej szkole K. Weigelta w Łodzi. Kolejne lata, w okresie 1911–1913, spędził w publicznej szkole wiejskiej w Leosinie. W międzyczasie udało mu się ukończyć seminarium dla nauczycieli języka niemieckiego, co otworzyło przed nim dalsze możliwości zawodowe.

W 1914 roku, w obliczu wybuchu I wojny światowej, Breyer został powołany do armii carskiej, co skłoniło go do nauki w szkole oficerskiej w Petersburgu. Tam, oprócz nauki, pracował jako nauczyciel, uzyskując uprawnienia do nauczania w szkołach średnich. Dzięki korzystnym koneksjom udało mu się uniknąć wysłania na front, a podczas rewolucji październikowej przebywał w Charkowie.

W latach 1918–1919 nauczał w niemieckiej szkole podstawowej w Brzezinach. W tym czasie nawiązał bliską współpracę z Adolfem Eichlerem, co miało znaczący wpływ na jego zaangażowanie polityczne oraz badania naukowe. Breyer stał się członkiem „Deutsche Lehrerverein” (Stowarzyszenia Nauczycieli Niemieckich), a także aktywnie działał na rzecz utrzymania niemieckich szkół państwowych w Łodzi.

W 1920 roku Breyer, jako ochotnik, wziął udział w wojnie polsko-bolszewickiej, a w latach 1919–1925 pracował w niemieckim gimnazjum w Zgierzu, ucząc przedmiotów ścisłych oraz rysunku. Po zamknięciu „Schulverband” Eichlera oraz „Deutcher Verein” przez władze polskie, Breyer postanowił kontynuować współpracę z Eichlerem, który wyjechał do Prus Wschodnich, angażując się w działania na rzecz przyłączenia tych terenów do Niemiec. W tym okresie był również współtwórcą „Deutscher Volksverband” oraz „Volksfreund”, w których publikuje liczne artykuły związane z edukacją i społecznością niemiecką w Polsce. Działania te, skoncentrowane na mniejszości niemieckiej, doprowadziły w 1925 roku do zwolnienia Breyera z pracy w szkole w Zgierzu.

W 1926 roku zaczął pracować w Niemieckiej szkole dla chłopców i dziewcząt w Sompolnie, a od 1927 był współautorem publikacji w „Deutsche Blätter in Polen” – dodatku do „Deutsche Wissenschaftliche Zeitschrift für Polen”, który był współredagowany przez Hermanna Rauschninga oraz Alfreda Lattermanna. W latach 1928–1929 Breyer zdał egzaminy uniwersyteckie w Krakowie i Warszawie, zdobywając konieczne uprawnienia do nauczania w gimnazjach.

Po 1929 roku, podczas pobytu w Sompolnie, Breyer intensywnie badał pochodzenie etnicznych Niemców w centralnej Polsce, zwracając szczególną uwagę na obszary takie jak ziemia dobrzyńska, dolina Wisły, czy okolice Łodzi. Prowadził rozmowy z lokalnymi pastorami, nauczycielami i mieszkańcami, rejestrując nie tylko ich relacje, ale także obserwacje przyrodnicze oraz cechy osadnictwa. Od 1930 roku jego publikacje były regularnie ukazywane w „Deutsche Wissenschaftliche Zeitschrift für Polen”, a od 1934 także w „Deutsche Monatshefte in Polen”, redagowanym przez Alfreda Lattermanna i Viktora Kaudera.

W 1934 roku, po przekształceniu szkoły w Sompolnie w szkołę podstawową, Breyer objął jej dyrekcję. Również w tym roku wydano książkę „Deutsche Aufbaukräfte in der Entwicklung Polens” (Niemieckie siły w budowie rozwoju Polski) autorstwa Kurta Lücka, w której Breyer współtworzył jeden z rozdziałów. Mimo jego wkładu, w 1937 roku został usunięty z dyrektorskiej pozycji z powodu swych działań politycznych, jednak zdobył prestiżową nagrodę srebrnego medalu przyznawaną przez Deutsches Ausland-Institut w Stuttgarcie.

W 1938 roku Breyer przeniósł się do Poznania, gdzie podjął pracę w niemieckiej księgarni prowadzonej przez Kurta Lücka. W latach 1939-1939 regularnie publikował w „Deutsche Monatshefte in Polen” oraz „Deutsche wissenschaftliche Zeitschrift für Polen”. Zrealizował również historię Sompolna oraz okolic w ramach magazynu „Unsere Heimat”. Niestety, w 1939 roku, jako oficer rezerwy Wojska Polskiego, został zwerbowany do działań wojennych, a w wyniku ran odniesionych na froncie zmarł 11 września tego samego roku w szpitalu wojskowym w Warszawie. W 1940 roku Uniwersytet w Breslau uhonorował go nagrodą Nicolaus-Kopernicus-Preis.

Życie prywatne

Albert Breyer przyszedł na świat w Żyrardowie jako syn Gustawa Ferdynanda Breyera i Berty z domu Schön. W czasie swojej nauki w Petersburgu, związał się z Adelą Raths, z którą miał troje dzieci, w tym syna, niemieckiego historyka, Richarda Breyera.

Po jego śmierci, Albert Breyer został pochowany w zbiorowej mogile na cmentarzu wojskowym na Powązkach. W maju 1940 roku „Gräberzentrale” zajmująca się pochówkami, dokonała przeniesienia jego ciała na Cmentarz Św. Łukasza w Poznaniu (obecnie Park Manitiusa w Poznaniu).

Upamiętnienie

Warto przyjrzeć się długiej historii upamiętnienia postaci Alberta Breyera, który po swojej śmierci doczekał się wielu zmian w nazewnictwie ulic w Łodzi. Początkowo, okupacyjne władze niemieckie zmieniły nazwę ulicy ks. Ignacego Skorupki na Albert-Breyer-Straße. Jednakże po zakończeniu II wojny światowej, patronem tej ulicy został Stanisław Worcell. W latach 90. XX wieku podjęto decyzję o przywróceniu historycznej nazwy, a ulica powróciła do nazwy ul. ks. Ignacego Skorupki.

Dodatkowo, warto zwrócić uwagę na publikację, która została zadedykowana nie tylko doktorowi Erhardowi Patzerowi, lecz także Albertowi Breyerowi. Jest to tom XII „Deutsche Gestalter und Ordner im Osten. Forschungen zur deutsch-polnischen Nachbarschaft im Ostmitteleuropäischen Raum”, który ukazał się pod redakcją Kurt Lücka, historyka i podpułkownika SS, oraz historyka Alfreda Lattermanna.

---

Oceń: Albert Breyer

---