Karol Marczak

---

Życiorys

Karol Marczak to postać, która w znaczący sposób przyczyniła się do rozwoju filmu przyrodniczego i biologicznego. Był on autorem wielu dzieł, które zyskały uznanie dzięki ścisłemu powiązaniu treści z wiedzą naukową oraz wykorzystaniu rozmaitych środków artystycznych. Od wczesnych lat życia wykazywał zainteresowanie fotografią i kinematografią, co później zaowocowało jego licznej twórczości filmowej.

W 1923 roku opatentował innowacyjny wynalazek – optyczny zapis dźwięku na taśmie filmowej. Kształcił się w Paryżu, gdzie ukończył studia politechniczne oraz filmowe. W stolicy Francji zdobywał cenne doświadczenie, pracując jako asystent reżysera Władysława Starewicza. Po powrocie do kraju, w 1932 roku, wspólnie z żoną Martą Marczak zakładał Eksperymentalne Studio Filmowe w Żyrardowie, przy ul. Dekerta 12.

W latach 1945–1950 prowadził Wytwórnię Filmów Przyrodniczych, rozciągającą się na 6 hektarach gruntu. To unikalne miejsce obejmowało nie tylko dom z cieplarnią i stawami, ale także w pełni wyposażone laboratoria oraz tereny, które sprzyjały tworzeniu różnorodnych warunków przyrodniczych dla zwierząt. Jego twórczość kontynuowana była w Wytwórni Filmów Oświatowych w Łodzi, gdzie pracował aż do lat 70. XX wieku. Jednakże jego praca była wstrzymywana przez represje i aresztowania w okresie stalinowskim.

Marczak był aktywnym członkiem takich organizacji jak Stowarzyszenie Filmowców Polskich, SPATiFu, a także pełnił różnorodne funkcje w Radzie Artystycznej Wytwórni Filmów Oświatowych. W latach 1961–1963 był prezesem Polskiego Stowarzyszenia Filmu Naukowego oraz w 1966 roku sekretarzem Sekcji Filmów Naukowo-Badawczych AICS. Jego osiągnięcia zostały dostrzegane na międzynarodowej arenie, a w 1967 roku Cinematheque Scientifique Internationale w Brukseli opublikowało jego monografię w serii poświęconej pionierom filmu naukowego.

W 1972 roku miał miejsce jubileusz 50-lecia jego pracy w branży filmowej, celebrując wkład Marczaka zarówno w Łodzi, Krakowie, jak i Ołomuńcu. Zmarł i został pochowany nacmentarzu Zarzew w Łodzi.

Filmografia

Filmografia Karola Marczaka to bogaty zbiór dzieł, które znacząco wpłynęły na dokumentalistykę przyrodniczą w Polsce. W jego twórczości można zauważyć różnorodność tematów i technik, które zastosował przez lata. Oto szczegółowa lista jego najważniejszych prac.

Rok 1946:

• Pod wodną karpą (reżyseria),
• Krążenie azotu w przyrodzie (zdjęcia),
• Kałużnica (reżyseria).

Rok 1947:

• Wrotki mcholubne (reżyseria),
• Motyle (reżyseria),
• Mięczaki (reżyseria).

Rok 1950:

• Życie wiśni (zdjęcia),
• Życie sosny (zdjęcia),
• Zwalczamy gruźlicę (zdjęcia),
• Symbioza (zdjęcia),
• Pantofelek (reżyseria),
• Osnuja (reżyseria),
• Nieznani sprzymierzeńcy (reżyseria),
• Grzyby (reżyseria),
• Grajkowie naszych pól i łąk (reżyseria),
• Grabarze (realizacja).

Rok 1955:

• Plankton słodkowodny (reżyseria).

Rok 1956:

• Rozwój zarodka ptaka (realizacja).

Rok 1957:

• Ryby labiryntowe (reżyseria),
• Od kwiatu do owocu (reżyseria),
• Kwiaty (reżyseria).

Rok 1958:

• Praca serca zarodka troci (reżyseria),
• Podwodne gniazda (reżyseria).

Rok 1959:

• Modliszka (realizacja).

Rok 1960:

• Życie to ruch (realizacja),
• Rozwój mchu (reżyseria, scenariusz, zdjęcia).

Rok 1961:

• Żółwie (reżyseria, scenariusz, zdjęcia),
• Pod kępką trawy (reżyseria, scenariusz).

Rok 1962:

• Taki jest świat, Gabrielo (zdjęcia),
• Salamandra i traszki (reżyseria, scenariusz).

Rok 1963:

• Z życia pająka (reżyseria, scenariusz, zdjęcia),
• Śluzowce (reżyseria, zdjęcia),
• Rak i inne skorupiaki (reżyseria, scenariusz, zdjęcia),
• Glony (reżyseria, zdjęcia).

Rok 1964:

• Stułbia (realizacja),
• Porosty (reżyseria, zdjęcia),
• Osy i ich gniazda (scenariusz).

Rok 1965:

• Instynkt macierzyński u ryb (realizacja).

Rok 1966:

• Różnorodność form w świecie owadów (reżyseria, scenariusz, zdjęcia),
• Owady są wszędzie (realizacja).

Rok 1967:

• Pierwotniaki (reżyseria, scenariusz, zdjęcia),
• Drapieżnicy w kropli wody (reżyseria, scenariusz, zdjęcia),
• Drapieżnicy naszych wód (realizacja).

Rok 1968:

• Z życia pijawek (reżyseria, scenariusz, zdjęcia).

Rok 1970:

• Komórki świata roślin (reżyseria, scenariusz, zdjęcia).

Rok 1971:

• Komórki zwierzęce (reżyseria, scenariusz, zdjęcia).

Rok 1972:

• Opieka nad potomstwem u owadów (reżyseria, scenariusz, zdjęcia).

Rok 1975:

• Mikroskopia elektronowa (reżyseria, scenariusz, zdjęcia).

Rok 1978:

• Filmowa pracownia (bohater).

Rok 1985:

• Karol Marczak – pionier filmu biologicznego (zdjęcia, bohater).

Zródło: FilmPolski.pl

Niektóre nagrody indywidualne

Karol Marczak to wybitny twórca filmowy, którego prace zdobyły uznanie na międzynarodowej scenie filmowej. W swoim dorobku posiada liczne nagrody, które świadczą o jego niezwykłych osiągnięciach w dziedzinie kinematografii.

• „Praca serca zarodka troci” – Międzynarodowy Festiwal Filmów Naukowych w Rzymie (1959) – I Nagroda,
• „Modliszka” – Międzynarodowy Kongres Filmowy w Padwie (1960) – Srebrny Byk,
• „Modliszka” – Przegląd Filmów Krótkometrażowych w Warszawie (1960) – I nagroda w zakresie filmów popularnonaukowych,
• „Śluzowce” – Międzynarodowy Festiwal Filmów Naukowych w Brukseli (1965) – wyróżnienie,
• „Instynkt macierzyński u ryb” – Międzynarodowy Festiwal Filmów Łowieckich i Rybackich w Nowym Sadzie (1967) – II Nagroda za fotografię w kategorii filmów technicznych i oświatowych,
• „Komórki zwierzęce” – Międzynarodowy Festiwal Filmów Rolniczych w Kiszyniowie (1972) – Złoty Medal,
• „Komórki świata roślin” – Festiwal Filmów Dydaktycznych w Łodzi (1972) – Złoty Światowid,
• „Instynkt macierzyński u ryb” – Międzynarodowy Festiwal Filmów Oświatowych w Teheranie (1975) – Nagroda,
• „Opieka nad potomstwem u owadów” – Festiwal Filmów Dydaktycznych w Łodzi (1974) – Nagroda Specjalna za wysokie walory warsztatowe i zastosowanie technik specjalistycznych,
• „Mikroskopia elektronowa” – Festiwal Filmów Dydaktycznych w Łodzi (1977) – Nagroda za stosowanie technik specjalnych.

Źródło: FilmPolski.pl.

Poza wymienionymi nagrodami, filmy Marczaka otrzymały również wyróżnienia na festiwalach odbywających się w Mar del Plata, Cork, Pradze, Santiago de Chile, Amsterdamie, Mannheimie, Nowym Sadzie oraz Brnie.

Upamiętnienie

W 1986 roku, na osiedlu Olechów w Łodzi, jedna z ulic została nazwana imieniem Karola Marczaka, co jest znaczącym wydarzeniem w jego upamiętnieniu.

Natomiast w 2007 roku w Żyrardowie miało miejsce odsłonięcie tablicy, która honoruje pamięć Karola Marczaka. Te gesty ukazują, jak ważną postacią był w historii regionu.

---

Oceń: Karol Marczak

---